İşsize cimri, patrona cömert İşsizlik Fonu
İşsizlik Sigortası Fonu kaynaklarına bir kez daha göz dikildi. OHAL kapsamında 9 Şubat 2017’de yayımlanan 687 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’den (KHK) bu kez İşsizlik Sigortası Fonu kaynaklarından sermayeye teşvik sağlanması çıktı. “Konunun OHAL ile ilgisi ne?” diye soracaksınız. Evet, hiçbir ilgisi yok.
Sadece bu değil, aynı KHK ile kış lastiği konusu da düzenlenmiş. Bu konuların OHAL KHK’si ile düzenlenmesi Anayasa’ya aykırı. Ama bir süredir Anayasa yok ve KHK’ler Anayasa’nın yerini almış durumda.
KHK ile yapılan düzenlemeye göre 2017’de yeni istihdam edilecek her işçi için işverenlere 773 TL destek sağlanacak. Bu desteğin 667 TL’si (yüzde 86’sı) İşsizlik Sigortası Fonu’ndan sağlanacak. Böylece yeni işçi alan işverenler sadece net asgari ücret ödeyecek, vergi ve sigorta primi ise ödemeyecek. Daha önce sağlanan teşviklerle karşılaştırıldığında şimdiye kadarki en bonkör teşvik söz konusu.
Kaynak işçiden reklam hükümetten
Ancak bu teşvik için hükümet elini sıcak sudan soğuk suya değdirmiyor. Ama kamuoyu yanıltılıyor. KHK ile bir çırpıda kimseye sormadan, kimseyle tartışmadan, Meclis’i devre dışı bırakarak İşsizlik Sigortası Fonu kaynaklarından sermayeye aktarılacak bu teşvik, kaynağı hükümet tarafından sağlanıyormuş gibi kamuoyuna sunuluyor. Başbakan “12 milyar TL teşvik sağlıyoruz, helali hoş olsun, devlet yapıyor, hükümet yapıyor” deyiverdi.
Oysa bu iddia gerçek dışı. Hükümet teşvikler için kaynak sağlamıyor. İşçilerin parasını onlara sormadan amaç dışı kullanıyor. İşsizlik Sigortası Fonu’nda biriken kaynaklar işsizlere ödenecek yerde, işsizlerin eğitimine harcanacak yerde doğrudan patronlara destek olarak kullanılıyor.
‘Büyükanne Projesi’ de işçi parasıyla
Hükümet son zamanlar tuhaf sosyal yardım uygulamaları yapıyor. Propagandasını yaptığı, ama kaynağını başkalarının sağladığı uygulamalar bunlar. Örneğin büyükanne projesi olarak bilinen projenin yarısı İŞKUR, yarısı ise sendikalar ve meslek örgütleri tarafından finanse edilecek. İnanılmaz ama, Türkiye tarihinde ilk kez hükümet kendi projesi için işçi konfederasyonlarından para istedi. Bir kısmı verdi. Yine İşbaşında Eğitim Programı, Toplum Yararına Çalışma Programı gibi programların finansmanı da İŞKUR tarafından sağlanıyor. İŞKUR bunların yanında işverenlere bir dizi doğrudan istihdam teşviki de sağlıyor.
Özetle Türkiye’de işsizlik sigortası kaynaklarının büyük bölümü amaç dışı kullanılıyor. İşsizlik sigortası Türkiye’de en geç kurulmuş ama en fazla kaynağa sahip sigorta koludur. 1999’da yasalaşan işsizlik sigortası, 2002 yılından itibaren uygulanmaya başlandı. İşsizlik sigortası ödeneğinden yararlanma koşulları çok ağır olduğu için Fon havuzunda ciddi miktarda kaynak birikiyor. İşsizlik sigortası, kesintide cömert, ödenekte ise cimri bir sigorta koludur.
İşsizlik sigortasından yararlanabilmek için son üç yıl içinde 600 gün prim ödemiş olmak ve son 120 gün prim ödeyerek çalışmış olmak gerekiyor. İşsizlik ödeneği işsizin son dört aylık prime esas brüt kazancının yüzde kırkı olarak hesaplanıyor ve işsiz kalmadan önceki ücreti ne olursa olsun bu tutar asgari ücretin yüzde seksenini geçemiyor.
İşsizlik ödeneği almak zor
Asgari ücretle çalışan bir işçi koşulları sağlıyorsa 6 ay süreyle 711 TL işsizlik ödeneği alabiliyor. 900 gün prim ödemişse 8 ay, 1080’den fazla prim ödemişse 10 ay işsizlik sigortası ödeneği alabiliyor. 20 yıl, yani 710 gün prim ödemiş olsanız da alınan işsizlik ödeneği tutarı ve süresi aynı. Görüldüğü gibi işsizlik sigortası oldukça cimri bir sigorta kolu.
Oysa prim kesintileri için böyle bir sınır yok. Prim tavanı olan brüt 13.3 bin TL’ye kadar olan gelirden kesinti yapılıyor. İşsizlik sigortasının musluğu geniş, gideri dar olunca, doğal olarak fonda para birikiyor. Öte yandan sosyal sigorta fonlarında başlangıçta yararlanan az olduğu için daha fazla kaynak birikir. İşsizlik Sigortası Fonu’nda da böyle oldu.
İşsizlik Sigortası Fonu’na Mart 2002’den Aralık 2016’ya 8 milyon işsiz başvurdu, ancak bunların sadece 5,2 milyonuna işsizlik ödeneği bağlandı. 2,8 milyon işsiz koşulları sağlamadığı için ödenekten yararlanamadı. Yıllık ortalama 350 bin civarında işsize işsizlik ödemesi yapıldı. Oysa 2016 sonu itibariyle resmi işsiz sayısı 3,7 milyonu aştı. 15 yılda Fon’dan işsizlere yapılan toplam ödeme 14,7 Milyar TL oldu. Şimdi sıkı durun, Fon’da Ocak 2017 itibariyle biriken tutar tam ise olarak 104,2 Milyar TL.
2016 yılında Fon’un geliri 22,2 Milyar TL, gideri ise 12,1 Milyar TL imiş. 2016 yılında işsizlere ödenen para ise sadece 3,6 Milyar TL. 2016 yılında 12,1 Milyar TL’lik Fon giderlerinin 8,4 Milyar TL’si (yüzde 70’i) işsize değil, başka harcamalara gitmiş. Nereye mi gitmiş? Önemli bir bölümü çeşitli adlar altında işverenlere teşvik olarak gitmiş. Fon’dan yıllardır çeşitli adlar altında hükümet tarafından amaç dışı kaynak alınıyor. Bunların bir bölümü geçmiş yıllarda GAP ve duble yollar için alınan kaynaklardı.
Kapıdaki tehlike: Varlık Fonu
2017 yılında Fon’dan ek olarak 12 Milyar TL daha kaynak alınacak ve işverenlere teşvik olarak aktarılacak. Nasılsa işçinin ağzı var dili yok, nasılsa sendikaların büyük bölümü işsizlik sigortasının peşkeş çekilmesine karşı seslerini çıkarmıyor.
Asıl büyük tehlike ise kapıda bekliyor. İşsizlik Sigortası Fonu’nda biriken 100 Milyar TL’yi aşan kaynağın Varlık Fonu’na devri veya Varlık Fonu’na buradan kaynak aktarılması. Olmaz olmaz demeyin. Olur, bal gibi olur! Bir sabah bakmışsınız, bir KHK ile İşsizlik Sigortası Fonu’nu Varlık Fonu’na aktarmışlar. Başta İşsizlik Sigortası Fonu yönetiminde temsil edilen Türk-İş olmak üzere seyredenlere duyurulur.
Oysa daha sosyal ve emekten yana çözümler var. İşsizin parasını işverenlere peşkeş çekecek yerde İşsizlik Sigortası Fonu’ndan yararlanma koşullarını iyileştirin ve işsizlik ödeneğini artırın.
(Kaynak: Birgün)
