Uluslararası Sendikalar Birliği, dünya genelinde işçi haklarını inceleyen “2019 Evrensel Haklar Endeksi”ni yayımladı. Yayınlanan incelemede dünya genelinde işyerlerinde sistematik olarak gerçekleştirilen temel işçi hakları ihlalleri ve şiddetle engellenen grev ve protestolar sıralanıyor.
ITUC Genel Sekreteri Sharan Burrow yaptığı açıklamada, Hong Kong’dan Moritanya’ya, Filipinler’den Türkiye’ye devletlerin düşünce ve toplanma hakkını engelleyerek tepkiyi susturmaya çalıştıklarını söyledi.
Endekste yer alan verilere göre, işçilere bir sendika kurma ya da sendikaya üye olma hakkını tanımayan ülkelerin sayısı 2018 yılında 92 iken 2019 yılında 107’ye çıktı. En yüksek artış ise, üyelerinin yüzde 50’sinin sendikaya üye olma hakkını tanımadığı AB’de görülüyor. AB’de bu sayı 2018 yılında yüzde 20 idi.
“İşveren, işçi hakları konusundaki sorumluluklarını örtbas edecek bir yöntem kullanıyor ya da mevcut hükümet işçilerin hak ihlallerine karşı mücadelelerini yasalarla reddediyor diye hiçbir işçi yalnız bırakılmamalıdır” diyen Burrow, işçilerin kayıt dışı çalışmak zorunda kalıyor olmasına da dikkat çekerek, birçok hükümetin işçi ve emekçiler üzerindeki baskının kolaylaşmasını desteklediğini söylüyor.
GREV HAKKINA SALDIRI
Dünya genelinde ülkelerin yüzde 85’inde grev hakkına, yüzde 80’inde de toplusözleşmelere yönelik gerçekleşen baskı ve saldırılar sendikaların gücünü zayıflatıyor. Mesela Çad’da tüm grev ve yürüyüşler yasaklanırken Hırvatistan, Gürcistan, Kenya ya da Nijerya’da verilen tüm mahkeme kararları grev eylemlerinin sonlandırılmasına hizmet etti.
Toplusözleşme hakkının geleneksel anayurdu olan Avrupa’da, Estonya, Hollanda, Norveç ve İspanya’da şirketler grev hakkını yok saydılar.
İşçi haklarına sistematik olarak saldıran şirketler şimdi uluslararası protestoların hedefinde. Amerikalı ulaşım şirketi Uber Avustralya’dan Güney Kore’ye, Bombay’den San Francisco’ya grevler ve resmi makamlarla boğuşuyor. Amazon depolarında çalışan işçiler Avrupa’da olduğu gibi ABD’de de protesto ve grev eylemlerine katıldılar. Avrupa çapında tüm sendikalar Ryanair şirketine karşı tarihinin en büyük grevini örgütlediler. Burrow devamla, “İşverenlerin açgözlülüğü küresel olabilir ancak işçiler de hiç olmadığı kadar birleşmiş durumda” diyor.
EN KÖTÜ 10 ÜLKE
Araştırmada işçi haklarının 2019 yılında en yoğun ihlal edildiği ülkeler olarak Cezayir, Bangladeş, Brezilya, Kolombiya, Guatemala, Kazakistan, Filipinler, Suudi Arabistan, Türkiye ve Zimbabwe belirtiliyor.
Brezilya ve Zimbabwe yürürlüğe koydukları baskıcı yasaları, protesto ve grevleri şiddetle engellemeleri ve sendikacıları tehdit ve sindirme yöntemleriyle bu yıl ilk kez en kötü 10 ülke arasında yer alıyorlar.
Belçika, Brezilya, Esvatini, Irak, Sierra Leone, Tayland ve Vietnam’da işçi haklarına ve faaliyetlerine saldırılar geçen seneye oranla arttığı için bu ülkelerin liste sıralamasındaki yeri de kötüleşti.
DÜNYA GENELİNDE BASKI VE SÖMÜRÜ HAKİM
Orta Doğu ve Kuzey Afrika bu yıl da işçilere en kötü muamelenin yapıldığı bölgeler oldu. Bu ülkelerde geçerli olan Kafala-Sistemi uyarınca işçinin haklarının korunması vekil olarak belirlenen yerli bir vatandaşın insafına terk ediliyor. Bu ülkelerde çoğunluğu oluşturan göçmen işçilerin yüzde 90’ının iş ve işyeri güvenliği olmadığı gibi eğitim ya da sendikaya üye olma hakkı da yok.
Asya-Pasifik, işçi haklarının en hızlı kötüleştiği ve dolayısıyla şiddetin arttığı, grevlerin suç sayıldığı edildiği ve işçilere yönelik şiddetin arttığı bir bölge oldu.
Afrika’da bulunan ülkelerin yüzde 49’unda işçiler tutuklandı ve hapse atıldı. Saldırılar Kamerun, Nijerya, Çad, Gana, Esvatini ve Zimbabve’de işçi eylemlerine keskin nişancılar tarafından ateş açılma vakaları eşi görülmedik bir düzeye ulaştı.
Amerika kıtasında işçilere ve sendikacılara yönelik hep gündemde olan şiddet ve baskı devam ediyor. Sadece Kolombiya’da 2017’de 15 sendikacı öldürülürken bu sayı 2018 yılında 34‘e çıktı. Bu, koşulların hızla kötüleştiğini gösteriyor.
Avrupa ülkelerinin yüzde 25’in de işçiler tutuklanıp hapse atıldı. Türkiye ve İtalya’da sendikacılar öldürüldü.
BASKILARA RAĞMEN KAZANILAN ZAFERLER VAR
2019 Evrensel Haklar Endeksi, artan baskılara rağmen işçi haklarının güçlenmesine hizmet eden kazanımların da olduğunu gösteriyor. Sharan Burrow bu kazanımları iki örnekle özetliyor:
“Mesela İrlanda hükümeti, Dunnes-Stores işçilerinin ve sendikacıların dört yıllık mücadeleleri sonucu sıfır saat iş sözleşmelerini (bu sözleşmeye göre çalışan ve işveren arasında sabit saatli bir anlaşma yerine çalışana çalışacağı saatler üzerinden maaş ödeniyor) yasaklayan ve güvencesiz işleri daha iyi düzenleyecek yasalar çıkardı. Yeni Zelanda’daki koalisyon hükümeti de baskıcı yasalarını kaldırarak işçi haklarının korunmasını ve iş yerlerinde toplu sözleşmelerin ağırlık kazanmasını sağladı.”
EN ÖNEMLİ SONUÇLAR
Uluslararası Sendikalar Birliği’nin hazırladığı 2019 Evrensel Haklar Endeksi, 145 ülkeyi, işçi haklarının yasal ve pratik anlamda en iyi nerede korunduklarını tespit etmek üzere uluslararası düzeyde kabul görmüş 97 gösterge ile karşılaştırarak karar veriyor. Raporda öne çıkan sonuçlar:
- Ülkelerin yüzde 85’i grev hakkını ihlal etti.
- Ülkelerin yüzde 80’i tümden toplu iş sözleşmelerin tümünü veya da bir bölümünü reddediyorlar.
- İşçilere bir sendika kurma ya da sendikaya üye olma hakkını tanımayan ülkelerin sayısı 2018 yılında 92 iken 2019 yılında 107’ye çıktı.
- Ülkelerin yüzde 72’sinde işçilerin haklarını yargı yoluyla elde etme olanakları ya tamamen ya da kısmen yok.
- İşçilerin gözaltına alındıkları ve tutuklandıkları ülkelerin sayısı 2018 de 59’dan 2019 yılında 64’e yükseldi.
- Araştırma kapsamında bulunan 145 ülkenin 54’ü işçilere düşünce ve toplanma hakkı tanımıyor ya da bu hakları kısıtlıyor.
- Ülkelerin yüzde 59’unda resmi makamlar sendikaların kayıt ve tüzel kişilik kazanmasını engellediler.
- Bangladeş, Brezilya, Kolombiya, Guatemala, Honduras İtalya, Pakistan, Filipinler, Türkiye ve Zimbabwe olmak üzere 10 ülkede sendikacılar öldürüldü.
Kaynak: Evrensel