1 Mayıs, bütün dünyada işçilerin birlik, mücadele ve dayanışmasını simgeleyen bir gündür.
İşçi sınıfının vahşi sömürüye karşı, insanca yaşama ve yeni bir dünya yaratma mücadelesinin bir kazanımı olan 1 Mayıs, işçilerin dil, din, ırk, renk ve cinsiyet ayrımı gözetmeden güncel talepler etrafında bir araya geldikleri bir gündür.
İşçi sınıfı günümüzde sahip olduğu 8 saat işgünü, sendika, sigorta, kıdem tazminatı gibi yasal hak ve kazanımları zorlu mücadeleler sonucunda kanı ve canı pahasına elde etmiştir.
1 Mayıs bu hak ve kazanımları korumanın, yenilemenin ve ilerletmenin bir sembolü olmuştur.
1 MAYIS’IN DOĞUŞU VE ANLAMI
Sanayinin gelişmesine bağlı olarak işçi sınıfının büyüyüp kitleselleştiği 18. ve 19. yüzyıllarda emekçilerin çalışma ve yaşam koşulları son derece kötüydü. Vahşi kapitalizm adı verilen ve 1700’lerin sonları ile 1800’lerin başlarına tekabül eden bu dönemde, çalışma süreleri günde 16 saati buluyordu. İşçilerin yemek yemenin ve uyumanın dışında hiçbir sosyal hakları yoktu. Böylesine ağır koşullarda çalışan işçiler ölümcül hastalıkların pençesinde can veriyordu.
Bu dönemde işçilerin ortalama ömürleri 35-40 yıl civarındaydı.
İşçiler açısından çalışma sürelerinin azaltılması hayati önemde bir talepti. İşte bu talep etrafında bir araya gelen işçiler büyük gösteriler ve grevler örgütlediler. Çok geçmeden bu mücadele sonuç verdi ve 1850’li yıllarda ABD ve İngiltere’de günlük çalışma süresini 10 saate indiren yasal düzenlemeler yapıldı. Ancak işçiler 24 saat olan günün 8 saatini çalışarak, 8 saatini uyuyarak, 8 saatini de dinlenerek ve sosyal etkinliklerde bulunarak geçirmek istiyorlardı.
Bu dönemde, işçilerin çalışma saatlerinin düzenlenmesi ve yaşanabilir bir ücret elde edebilmesini amaçlayan dernek tarzı örgütlenmeler kuruldu ve bu temelde ABD, Japonya, Rusya ve Fransa başta olmak üzere pek çok ülkede grevler ve gösteriler düzenlendi. 1. Enternasyonal’in (Uluslararası İşçi Derneği) 1866 yılındaki kongresinde yasal çalışma süresinin 8 saat olması talebinin kabul edilmesiyle bu mücadele uluslararası boyut kazandı.
Düzenlenen gösteri ve grevler güvenlik güçleri tarafından zor kullanılarak bastırılmaya çalışıldı, ancak başarılamadı. Nitekim, 1886 yılına gelindiğinde ABD’de pek çok işyerinde 8 saatlik işgünü, grev ve direnişler sayesinde fiilen kazanılmıştı. Bu dönemde ABD’de örgütlü iki işçi sendikasından biri olan Örgütlü Meslek ve İşçi Sendikaları Federasyonu, 8 saatlik işgünün yasal güvenceye kavuşması talebiyle 1 Mayıs 1886 tarihinde ülke çapında grev ve gösteriler düzenlenme kararı aldı.
ŞİKAGO’DA TARİHİ GÜN…
1 Mayıs 1886 günü ABD’de 10’dan fazla kentte 350 bin dolayında işçinin katıldığı gösteriler yapıldı. Chicago (Şikago)’daki 1 Mayıs gösterilerine 80 bin kişi katıldı. Milwaukee kentinde düzenlenen gösteriye polisin silahla müdahalesi sonucu 9 işçi öldürüldü. 3 Mayıs 1886 günü ise Chicago’daki International Harvester fabrikasında süren grevi işveren grev kırıcıları kullanarak kırmak istedi. Grevci işçiler, grev kırıcıları fabrikaya sokmak istemedi. Grevcilerin üzerine polis tarafından açılan ateş sonucunda 6 işçi öldü. 6 işçinin öldürülmesini protesto etmek için 4 Mayıs 1886 günü Chicago Samanpazarı’ nda bir protesto gösterisi düzenlendi. Olaysız biçimde süren gösteriyi dağıtmak isteyen polis işçilere saldırdı. Bu arada kimin tarafından atıldığı bugün bile hâlâ belirlenemeyen bir bomba 8 polisin ölmesine yol açtı. Bu sırada polisin göstericiler üzerine açtığı ateş neticesinde ise 4 işçi öldü.
Atılan bomba bahane edilerek 8 sendikacı tutuklandı. Yapılan yargılamada tutuklanan sendikacıların polise atılan bomba ile bağlantılı olduklarına dair ne bir kanıt, ne de bir şahit bulunabildi. Ancak yaratılan işçi ve sendika düşmanı hava nedeniyle sendikacılar suçlu bulundu ve 8 sendikacının 7′si idama mahkûm edildi, 5′inin de cezaları onaylandı. İdamı onaylananlardan Louis Lingg tutulduğu cezaevinde devlete göre intihar etti, sendikacılara göre ise öldürüldü. Diğer 4 sendikacı George Engel, Adolph Fischer, Albert Parsonsve August Spies 11 kasım 1887 tarihinde idam edildiler.
1 MAYIS’I KUTLAMA KARARI NE ZAMAN ALINDI?
Sonraları ‘Amerikan İşçi Federasyonu’ adını alan Örgütlü Meslek ve İşçi Sendikaları Federasyonu 1888 Aralık ayında yaptığı kongresinde belirli bir günün uluslararası birlik mücadele ve dayanışma günü olarak kutlanması amacıyla çeşitli öneriler gündeme getirdi.
2. Enternasyonalin (Uluslararası İşçi Derneği) 1889 Paris Kongresinde ise Amerikan İşçi Federasyonunun kararına atıfta bulunularak 1 Mayıs’ta bütün dünyada 8 saatlik işgünü için uluslararası gösteriler düzenlenmesi benimsendi. 1 Mayıs’ın İşçi sınıfının uluslararası düzeyde birlik, mücadele ve dayanışma günü olması kabul edildi.
İşçi sınıfı 8 saatlik işgününü kazandı ve 1 Mayıs, bir asrı aşkın bir süredir, işçi sınıfı tarafından uluslararası birlik, dayanışma ve mücadele temasıyla kutlanıyor.
TÜRKİYE’DE 1 MAYISLAR
Ülkemizde 1 Mayıs’ların tarihi Osmanlı İmparatorluğu döneminden başlar. 1872’de ilk grev gerçekleşir. Fakat baskı dönemi işçi hareketinin gelişmesine izin vermez, işçi hareketi açısından bir suskunluk dönemi başlar. Uzun bir baskı ve sessizlik döneminin ardından 1908′de Meşrutiyetin ilanıyla birlikte işçiler arasında hareketlenmeler yeniden başlar.
İlk 1 Mayıs 1909’da Üsküp’te Türk, Bulgar, Sırp işçilerinin katılımıyla düzenlenen bir gösteri ile kutlanır. Ardından 1910’da Selanik’te, 1911’de Üsküp, Selanik, İstanbul ve Edirne’de, 1912’de Selanik ve İstanbul’da düzenlenen yürüyüşlerle ve mitinglerle kutlanır. Bu mitinglerde seçme ve seçilme hakkının herkese tanınmasından, grev yasasına, emeğin haklarını koruyacak kanunların çıkartılmasına kadar pek çok konuda talepler dile getirilir.
1913 Yılında 1 Mayıs kutlamalarına yasak geldi. Bu yasaklama yüzünden 1 Mayıs açık toplantılarla kutlanamadı. Yasak 1914 yılının 1 Mayıs’ında da sürdü. Birinci Dünya savaşı yıllarında ise 1 Mayıs kutlanamadı.
1 Mayıs 1920’de bu kez işçiler işgal altındaki İstanbul’da 1 Mayıs’ı kutlama kararı aldılar. 1921 yılında da işgal kuvvetlerinin 1 Mayıs’ı yasaklama girişimi sökmedi. Tramvay, Vapur ve fabrika işçileri iş bırakarak Kağıthane’de 1 Mayıs’ı kutladılar. 1922 Yılında 1 Mayıs İstanbul ve Ankara’da iş bırakma eylemleri ve mitinglerle kutlandı.
1923 Yılında toplanan İzmir İktisat Kongresi, 1 Mayıs’ın Türkiye İşçileri Bayramı olmasını benimsedi. Bu yılın 1 Mayıs’ı ise İstanbul, Ankara, İzmir ve Adapazarı’nda kutlandı.
Cumhuriyetin ilanından sonraki ilk 1 Mayıs, yine engellemelerle karşılaştı. Hükümet 1924 Yılında 1 Mayıs’ın kutlanmasını yasakladı. Ancak yine de 1 Mayıs kutlandı. Umum Amele Birliği’nin Ankara’da bulunan genel merkezinde düzenlenen toplantıda 1 Mayıs kutlandı.
1 MAYIS VE TÜMTİS
TÜMTİS, işçi sınıfının tarihsel kazanımı olan 1 Mayıs’a her zaman özel bir önem vermiştir. Koşullar ne olursa olsun sendikamız, 1 Mayıs’a katılım göstermiş ve güncel talepler etrafında birleşmenin zeminini hazırlamaya gayret etmiştir. Örgütlenme, direniş ve toplusözleşme süreçlerinde de 1 Mayıs çalışmalarını sürdürmüş, sendikamız 1 Mayıs çalışmalarını bu mücadelenin bir parçası haline getirmiştir.
İŞİMİZ, EKMEĞİMİZ VE GELECEĞİMİZ İÇİN; 1 MAYIS!
2015 yılı 1 Mayıs’ında da sendikamız, örgütlü bulunduğu bütün bölge ve illerde şubelerimize bağlı işyerlerinde üyelerimizin katılımıyla ve ortak talepler etrafında alanlarda olacaktır.
Sendikamız, 1 Mayıs’ın alan tartışmalarına hapsedilmeden ortak ve güncel talepler etrafında kutlanması tarafıdır.
Örgütlü bulunduğumuz taşımacılık işkolumuzdaki nakliyat ambarlarında, kargo ve lojistik işyerleri ile araç muayene istasyonlarında üyelerimizin, eşleri, çocukları ve yakınlarıyla 1 Mayıslara katılımı dünden bugüne; bugünden yarına önem taşımaktadır.
