1990’lı yıllarda madencilik, gıda ve diğer önemli işkollarında bağıtlanmış bazı toplu iş sözleşmelerinde iş güvencesine ilişkin önemli maddeler aşağıda sunulmaktadır:
1
Tekgıda-İş – Çaykur Toplu İş Sözleşmesi
Madde 22. Bu toplu iş sözleşmesinin yürürlüğe girmesini müteakip askerlik görevini yapmak için
işinden ayrılan taraf sendika üyesi işçiler, askerlik görevinin sona erdiği tarihten itibaren 45 gün içinde
işyerine başvurdukları takdirde, eski işi boş olanlar, eski işlerine, eski işi boş olmayanlar kabul etmeleri
kaydıyla, eski işlerine en benzer bir işe alınırlar. Eski işi boş olmaması veya işçinin kabul edeceği benzer
bir iş bulunmaması halinde ilk açılacak uygun bir işe tercihan alınırlar. Bu işçiler, askerlik vazifelerini
yaptıkları süre zarfında o işyerinde çalışan işçilerin tamamını kapsamak üzere verilmiş ve bilfiil çalışmayı
gerektirmeyen zamlardan işe başladıkları tarihten itibaren istifade ederler.
Tekgıda-İş – TEKEL Toplu İş Sözleşmesi (1.3.1991-28.2.1993)
Madde 20. Mevsim veya kampanya işlerinde çalışmakta iken işin bitmesi nedeniyle hizmet akdi
askıya alınan işçilere, ayrıldıkları işyerlerinde aynı mevsim ve kampanya işinin yeniden başlaması
halinde, bu işyerinde öncelikle işbaşı yaptırılır. İşveren bu gibi işyerlerinde mevsim veya kampanya
işlerinin yeniden başlamasından 15 gün önce uygun araçlarla, işin başlayacağını duyurur ve bu işlerde
çalışmış eski işçileri işe çağırır. Ancak müteakip kampanya döneminde işin azalmasına bağlı olarak işçi
ihtiyacının da azalması halinde, işveren yaptırılacak işin özelliğine göre nitelik, kıdem ve sicilleri uygun
olan işçileri öncelikle işe çağırır. Kıdem unsurunun tespitinde işçilerin kampanya devrelerindeki çalışma
sürelerinin (çalışılmış gibi sayılan haller dahil) toplamı nazara alınır.
Öz Gıda-İş – EBK Toplu İş Sözleşmesi (1.4.1991-31.3.1993)
Madde 72. Şoförün 4/8 ve daha az kusuru neticesinde meydana gelen trafik kazalarında işverenin
araç ve gereçlerinde vuku bulan hasarlardan dolayı 1475 sayılı İş Kanununun 17/II h bendi hükmü
uygulanmaz.
Öz Gıda-İş – Teras Gıda Sanayi Toplu İş Sözleşmesi (1.1.1991-31.12.1992)
Madde 9. Kapsam dışı personel ile belirli süreli geçici işçi sayısı toplamı, sendikalı işçi sayısının yüzde
90 oranını geçemez.
Genel Maden-İş – TTK Toplu İş Sözleşmesi (1.7.1990-30.6.1992)
Madde 47. (a) On gündeliğe kadar olan hasar ve zarar bedellerinin tazmini kararı yeraltı işçilerine,
işçilerin bağlı bulunduğu müstakil başmühendislik, işletme müdürlüğü veya daha üst makamlar,
yerüstü işçilerine de bağlı bulundukları işletme veya şube müdürlükleri ile daha üst makamlar
tarafından verilir. Bu karar alınmadan önce işçinin çalıştığı işyerindeki işçi sendikası şubesi ile görüşülür.
(b) On gündelik tutarını aşan; her türlü hasar ve zararın tesbiti için olay hakkında derhal yeter niteliği
haiz, ikisi işveren, ikisi işçi sendikası temsilcilerinden oluşan dört kişilik hasar tesbit komisyonu kurulur…
İhmal, dikkatsizlik ve kusurdan (kasıt hariç) doğan ve on gündelik tutarını aşan miktarda hasara neden
olan işçi bu zararı ödemeyi kabul ettiği takdirde işveren ilgili işçinin hizmet akdinin feshi talebinde
bulunmamayı kabul eder. Tüm hasar bedeli ilgili işçiden münasip taksitlerle (aylık istihkakının 1/8’ini
aşmamak kaydıyla) tahsil olunur.
Genel Maden-İş – Türkiye Taşkömürü Kurumu Toplu İş Sözleşmesi
Madde 7. İş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle, çalışırken ölen işçinin bakmakla mükellef olduğu
aile bireylerinden birisi, sınava girmek kaydıyla, işe alınır.
2
Madde 10. İşverence işe alınan kalifiye işçilerin deneme süresi iki ay, kalifiye olmayan işçilerin
deneme süresi bir aydır. Deneme süresi intibak eğitimi süresi kadar uzatılır. Deneme süresi üç ayı
geçemez.
Türkiye Maden-İş – Etibank Toplu İş Sözleşmesi (1.1.1991-31.12.1992)
Madde 46. Hasar ve zarar tesbit heyeti iki işveren ve iki sendika temsilcilerinden teşekkül eder.
Heyet başkanı, temsilcilerinin arasından işverence seçilir. Kararlarda oyların eşitliği halinde heyet
başkanının katıldığı taraf ekseriyet sayılır. İşçiler, ihmal, dikkatsizlik, kusur ve kastı nisbetinde heyetçe
verilecek tazmin kararına karşı mahkemeye müracaat edebilirler. İşçinin ihmal, dikkatsizlik, kusur ve
kastı heyetçe tesbit edilmeyen hallerde, bir tazmin bahis konusu olamaz… İhmal, dikkatsizlik ve
kusurdan (kasıt hariç) doğan ve 10 yevmiyeyi aşan miktarda zarara sebebiyet veren işçi, bu zararı
tazmin etmeyi kabul ettiği ve işverenin kabul edeceği muteber iki kefil gösterdiği takdirde, işveren
akdin feshine gitmeyebilir. Bu takdirde zarara sebep olan işçinin aylık ücretinin ¼’ünden fazla kesinti
yapılmaz.
Madde 20. Bu toplu iş sözleşmesinin kapsamına dahil işyerlerinin herhangi birinde iş hacminin
azalması, iş yükünün azaltılması, üretim tekniğinin geliştirilerek değiştirilmesi gibi sebeplerle Etibank
Genel Müdürlüğünün kararı ile lüzum görülen işçiler bir işletmeden diğer bir işletmeye nakledilebilirler.
Ancak, işçi, Etibank Genel Müdürlüğü kararına uygun olarak kendisine tebliğ edilen nakil talimatını
kabul etmediğini 5 işgünü içinde çalıştığı işyerinin işverenine bildirdiği takdirde İş Kanununun 16/II
maddesine göre hizmet akdini feshetmiş sayılır.
Demiryol-İş – TCDD ve bağlı ortaklıkları Tülomsaş, Tüvasaş, Tüdemsaş Toplu İş Sözleşmesi
(1.6.1991 -28.2.1993)
İşçilerin Statüsünün Değiştirilmemesi
Madde 4 – İşbu Toplu İş Sözleşmesi kapsamına giren işçilerin, sözleşmenin devamı müddetince
rızaları hilafına statüleri değiştirilemez.
Hizmet Akdi ve İstihdam Prensibi
Madde 19 – İşverenin bu sözleşme kapsamına giren işyerlerinde esas itibariyle belirsiz süreli hizmet
akdi ile işçi çalıştırılır. Ancak, aşağıda belirtilen işlerde belirli süreli hizmet aktiyle işçi çalıştırılabilir.
1- Bütün işyerlerindeki yatırım ve sipariş işleri (Elektrifikasyon ve Sinyalizasyon Grup
Müdürlüklerinde ana hizmet üreten işyerleri hariç).
2- Bütün işyerlerindeki kaza, olağan dışı olay ve tabii afetler sebebiyle ortaya çıkan işler,
3- Bir yıl içinde yapılagelen olağan işler dışında mevsim icabı yılın muayyen aylarında yapılması
zorunlu bulunan işlerle arızi olarak zaman zaman artan veya zuhur eden süreklilik arzetmeyen işler,
4- Yıllık revizyon işleri.
Yukarıda sayılan belirli süreli işlere alınan işçilerle bu işin süresine paralel olarak belirli süreli hizmet
akdi yapılır. Bu işçiler alındıkları iş ve işyeri dışında herhangi bir iş ve işyerinde çalıştırılamazlar.
Yazılı hizmet akitlerinin bir nüshası işçinin kendisine ve bir nüshası da işçinin bağlı bulunduğu
Sendika Şubesine gönderilir.
İşverence ilk defa işe alınan işçilerde deneme süresi bir aydır.
Tekrar İşe Alma
Madde 22 – I-a) Hastalığı sebebiyle hizmet akdi feshedilmiş olanlardan sağlık durumlarının düzeldiği
TCDD Sağlık Kurulu raporu ile anlaşılanlar,
b) Maluliyet işlemine tabi tutulmuş olup sigortaca yapılan kontrol muayenesi sonucu maluliyet aylığı
kesilen ve fakat yaşlılık aylığına hak kazanamayanlar,
iki ay içerisinde eski işyerlerine müracaat ettiklerinde aynı veya yakın mahallelerdeki işyerlerinden
birinde, eski ücret derecelerinden işe alınırlar.
Askerden dönen mecburi hizmetliler iki ay içinde müracaat ettikleri takdirde eski işyerlerinde derhal
işe alınırlar.
3
II- Daha önce işverenin işyerlerinde çalışmakta iken mahkumiyeti sebebiyle hizmet akdi
feshedilenlerle eski hükümlülerin işe alınmasına ilişkin yönetmelik gereğince eski hükümlü olarak işe
alınanlar da eski ücret derecelerinden işe alınırlar.
Yukarıdaki I. ve II. bend hükümlerine göre tekrar işe alınan işçilere ayrılış tarihindeki haklarından
daha aşağı haklar verilemez.
III- Muvazzaf askerlik sebebiyle işten ayrılanlardan terhisini müteakip iki ay içinde müracaat
edenlerle işverenin işyerlerinden istifa suretiyle ayrılıp bilahare müracaat edenler ancak ayrılış
tarihindeki ücret derecelerinde, münhal varsa tekrar işe alınabilirler.
Tutukluluk, Gözetim Altına Alınma ve Mahkumiyet Halinde Fesih ve Tekrar İşe Başlatma
Madde 41 – 1- İşçi herhangi bir suçla tutuklandığı ve tutukluluğu 30 günü aştığı takdirde, hizmet
akdi münfesih sayılır. 30 güne kadar süren tutukluluk hallerinde, tutuklu kalınan süreler kadar işçi
ücretsiz izinli kabul edilir.
2- Gözetim altına alınan işçiler bunu belgeledikleri takdirde yasal gözaltı süresinde ücretsiz izinli
addedilir. Ancak gözaltında geçen süre sonunda tutuklanan işçilerin hizmet akitleri münfesih sayılır.
3- Tutukluluğun,
a) Kovuşturmaya yer olmadığı,
b) Son tahkikatın açılmasına gerek olmadığı,
c) Beraat kararı verilmesi,
d) Kamu davasının düşmesi veya ortadan kalkması
nedenlerinden biri ile 90 gün içinde son bulması ve işçinin bu tarihten itibaren bir hafta içinde işine
dönmeyi talep etmesi halinde işveren tarafından emsallerinin hakları ile işe alınır. 90 gün sonunda
yapılan başvuru halinde boş yer varsa işe alınırlar. Bu halde işe tekrar alınan işçinin eski kıdem hakları
saklıdır.
4- Adi suçlardan (bu maddenin 6. bendindeki suçlar hariç) yargılanmaları tutuklu olarak devam
ederken 90 gün içinde tahliye edilenlerin, 1 hafta içinde başvurması ve işyerinde durumuna uygun
münhal kadro bulunması ve hizmetine ihtiyaç duyulması halinde işveren tarafından tekrar işe alınırlar.
Bilahare hüküm giymeleri halinde hizmet akitleri münfesih sayılır. Şu kadar ki 5. fıkranın (a) ve (b)
bentleri saklıdır.
5- Adi suçlardan yargılanmaları tutuklu olarak eden edenlerden:
a) 6 ay ve daha az ceza alan,
b) 6 aydan fazla ceza alıp cezası ertelenen, paraya çevrilen veya af ile sonuçlanan veya iyi hali
nedeniyle 6 aydan fazla ceza aldığı halde 6 aydan önce tahliye edilen işçiler bir hafta içinde buşvurması
ve işyerinde durumuna uygun münhal kadro bulunması ve hizmetine ihtiyaç duyulması halinde
işverenin takdiri ile tekrar işe alınabilirler.
6- Yüz kızartıcı suçlar ile, sabotaj, Devletin Ülke ve Milleti ile bütünlüğüne, milli güvenliğe, kamu
düzenine, Türk Silahlı Kuvvetlerine karşı işlenen suçlardan hüküm giyenler cezanın ertelenmesi, paraya
çevrilmesi veya affa uğraması hallerinde dahi hiçbir suretle tekrar işe alınamazlar.
7- İşverene ait herhangi bir aracı görevli olarak kullanırken trafik kazası yapan şoförler ve iş
makinaları operatörleri, bu nedenle tutuklandıkları veya hüküm giydikleri takdirde 90 gün içinde
hükümlülük veya tutukluluk hali sona ermek şartıyla;
a) Tutuklu veya hükümlü kaldıkları sürenin sonunda 7 gün içinde,
b) Ehliyetlerinin mahkemece geri alınmış olması durumunda, ehliyetin iade edildiği tarihten itibaren
7 gün içinde başvurmaları halinde eski işlerine alınır. 90 günden fazla süren hükümlülük veya tutukluluk
halinde tekrar işe başlatma işverenin takdirine bağlıdır.
8- Kamu davalarına tanık olarak çağrılanların bu sebeple işten ayrı kaldıkları süre için ücretlerinden
bir kesinti yapılamaz.
Silah Altına Alınanların Ücretleri
Madde 42
Muvazzaf askerlik hizmeti dışında manevra, talim veya Sivil Savunma maksadıyla mükellefiyet altına
alınan işçilerin iş akitleri feshedilmez. Mükellefiyet altına alan makamlarca herhangi bir ödeme
yapılmadığı takdirde mükellefiyet altında kaldıkları müddete ait ücretleri tam olarak ödenir. Bahse
geçen makamlarca bir ödeme yapılıp da bu ödemenin miktarı işçinin ücretinden az olduğu takdirde
4
işveren yalnız aradaki farkı öder. Mükellefiyet altında kaldığı süreler gaybubetten sayılmaz.
Mükellefiyet müddeti bir ayı geçerse aylık ücreti avans olarak ödenir.
Bu fıkra hükmü mükellefiyetin bitiminden sonra bir ay içinde tekrar işe avdet edenlere uygulanır.
Hizmet-İş – Konya Belediyesi Toplu İş Sözleşmesi (1.1.1991-31.12.1992)
Madde 78. İşveren 55 yaşını doldurmuş Sosyal Sigortalar Kurumundan emeklilik hakkını
kazanmasına 1 yıl veya daha az kalmış bulunan işçileri bu müddet zarfında ve bu müddet bitimine kadar
işten çıkaramaz.
Belediye-İş – Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı Toplu İş Sözleşmesi (1.3.1990-
28.2.1992)
Madde 18. Muvazzaf askerlik hizmeti dışında manevra veya herhangi bir nedenle silah altına alınan
işçinin hizmet akdi işyerinden ayrıldığı günden itibaren 2 ay sonra fesh edilmiş sayılır. İşçinin bu haktan
yararlanabilmesi için işyerinde 1 yıl çalışmış olması zorunludur. Bir yıldan fazla çalışmış olan işçiler
hakkında bir yılın üstündeki her ay için ayrıca 4 gün eklenir. Ancak bu toplam müddet 100 günü
geçemez. Hizmet aktinin askıya alındığı süre içerisinde işçiye çıplak ücretinin ¾’ü ödenir. Askerdeyken
aldıkları paralar bu miktardan düşülür.
Toplu olarak işten çıkarma zorunluluğunun doğmasından dolayı işçiler, aşağıda belirtilen sıraya göre
işten çıkartılabilirler. İşçi çıkarma ile ilgili olarak işveren mevzuat hükümlerine uymak zorundadır. (a)
Kendi isteği ile çıkmak isteyenler; (b) Deneme müddetini doldurmayanlar; (c) Taraf sendika üyesi
olmayanlar; (d) Sosyal Sigortalar Kurumunca emekliliğe hak kazananlar. Sendika yöneticileri, işyeri
baştemsilcisi ve temsilcileri en kıdemli işçi sayılırlar.
Belediye-İş – İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Toplu İş Sözleşmesi (1.3.1992-
28.2.1994)
Askere Giden İşçilerin Tekrar İşe Alınması
Madde 16. Muvazzaf askerlik hizmeti dışında, herhangi bir nedenle silah altına alınan işçinin
hizmet aktinin askıya alındığı süre içerisinde ücret ve sosyal haklarının tamamı ödenir.
Muvazzaf askerlik hizmetini yaptıktan sonra 1 ay içinde işine dönmek isteyen işçi (kıdem
tazminatını almamış ise) ayrıldığı derece müktesep haklarına ek olarak işbu sözleşme ile
sağlanan haklardan yararlandırılarak, eski yerine veya eski işine uygun başka bir işe alınır.
Çalışanların İş Akitleri ve Geçici İşçilerin Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanmaları
Madde 22. İşçiler, belirli ve belirsiz süreli iş akitleri ile işe alınırlar.
Mahiyeti itibari ile devamlılık arz eden işlerde çalışan işçiler, süresi belirli olmayan iş akdi ile
alınıp çalıştırılan işçilerdir.
Mahiyeti itibari ile devamlılık arz etmeyen mevsimlik veya belirli bir işin yapılması için işe
alınan işçilerle yapılan akitler süresi belirli iş akitleridir.
Süresi belirli iş akitleri 6 aydan fazla müddetle yapılamaz. İşveren süresi belirli hizmet akdi
ile aldığı bir işçiyi süre bitiminden sonra çalıştırdığı takdirde bu işçi boş kadro olması halinde
devamlı kadroya geçirilir. Boş kadro olmaması halinde yeni işçi gereksinmesi devam ediyorsa,
ara verilmeden o işçilerin sözleşmesi yenilenmiş sayılır.
İşveren, bünyesinde geçici işçi olduğu müddetçe dışardan kadrolu işçi alamaz, mevcut
münhal kadrolara veya açılacak kadrolara öncelikle işe giriş tarihine göre geçici işçilere kadro
vermek zorundadır.
Mevcut geçici işçiler, toplu iş sözleşmesinin yürürlük tarihinden itibaren, sözleşmenin tüm
hükümlerinden yararlanırlar.
İşçi Çıkartılmaması
Madde 48. Sosyal Sigortalardan emeklilik hakkını kazanmasına 5 yıl veya daha az süre kalmış
bulunan işçiler bu müddet bitene kadar işten çıkartılamazlar.
5
Haber-İş – PTT Toplu İş Sözleşmesi Toplu İş Sözleşmesi (1.9.1991-31.5.1993)
Madde 42. İşyerinde çalışan işçilerden iş kazası veya da meslek hastalığı nedeniyle çalışmakta
olduğu işi yapamayacak duruma düşen üyelerin hizmet akitleri feshedilemez. Öncelikle çalışırken
sakatlandığı işyerinde sağlık raporuna uygun bir işe verilir. Uygun iş bulunmadığı takdirde rızası alınmak
suretiyle varsa başka bir işyerindeki uygun bir işe nakledilebilir. Sosyal Sigortalar Kurumundan sürekli
işgöremezlik gelirine hak kazanmaları halinde bu miktar ücretinden düşülür. Ancak iş kazası veya
meslek hastalığı öncesi yaptığı işi yapmaya devam ettirilenlerin ücretinden düşürme yapılmaz. Ancak
işçinin durumuna uygun iş bulunmaması halinde İş Kanununun 13. maddesine göre ihbar süresine ait
ücreti peşin ödenmek suretiyle hizmet akdi feshedilir.
Madde 15. İşçilerin belediye sınırları (Büyükşehir belediyesi bulunan yerlerde Büyükşehir belediye
sınırları) dışındaki işyerlerine daimi olarak nakledilebilmeleri yazılı rızaya bağlıdır. Geçici süre ile
nakillerde işçinin rızası aranmaz, ancak bu süre 3 ayı geçemez. Belediye hudutları dışındaki işyerlerine
nakledilen işçilerin nakle rıza göstermemeleri halinde İş Kanununun 16. maddesinin II/e fıkrasına göre
iş akdini fesh etmiş sayılarak sözleşmenin 106. maddesine göre kendilerine kıdem tazminatları
ödenerek ilişkileri kesilir.
İşbu toplu iş sözleşmesi kapsamına giren işçiler sözleşmenin devamı müddetince rızaları hilafına
memur veya sözleşmeli personel statüsüne geçirilemezler.
TGS, Cumhuriyet Toplu İş Sözleşmesi (1.10.1990-30.9.1992)
Madde 34. TGS üyesi gazeteci, gazetedeki fikir suçuna ait bir yayından ötürü hürriyeti kısıtlanırsa
mahkumiyet süresince ücretini bütün haklarıyla birlikte işverenden almaya devam eder ve iş sözleşmesi
hiçbir şekilde feshedilemez. TGS üyesi gazetecinin gazetesindeki bir yayın dolayısıyla uğrayacağı maddi
mahkumiyet işveren tarafından karşılanır. Hapis cezasının paraya dönüştürülmesi olanağı var ise,
işveren bu miktarı karşılamakla yükümlüdür. Yukarıda belirtilen hürriyet kısıtlaması ya da maddi
mahkumiyet TGS üyesi gazetecinin işyerinden ayrılmasından sonra vuku bulmuşsa bu halde de bu
maddenin birinci paragrafı uygulanır… Hürriyeti bağlayıcı mahkumiyete sebep olan yayını, işverenin
zorlaması sonucunda gazetede yayınlanmış ise, o takdirde, işveren, TGS üyesinin mahkumiyet
süresince ücretini bir misli fazla olarak ödeyecektir. Mahkumiyeti biten TGS üyesi günün şartları ile
görevine döner.
Madde 33. TGS üyesinin askerlik sırasında iş sözleşmesi fashedilemez. TGS üyesi askerlik süresinin
sona ermesiyle, işyerindeki eski işine döner ve işyerindeki sözleşmenin tüm haklarından (zamlar dahil)
yararlanır.
Madde 31. Hasta bulunan TGS üyesinin iş sözleşmesi 18 ay süre ile feshedilemez.
Madde 32. TGS üyesinin hamileliğini doktor raporu ile belgelediği tarihten başlayan ve doğum
tarihinden 1 yıl sonraya kadar geçen süre içinde iş sözleşmesi feshedilemez.
Madde 22. İşyerinde 212 sayılı yasaya bağlı olarak stajyer işçi sayısı toplam olarak hiçbir surette
mukaveleli kadronun % 5’ini geçemez.
Basın-İş – Meteksan Toplu İş Sözleşmesi (1.1.1990-31.12.1991)
Madde 27. İşçinin herhangi bir suç nedeni ile tutuklanması veya gözaltına alınması halinde işçi,
tutukluluk veya gözaltında bulundurulma durumu sona erinceye kadar ücretsiz izinli sayılır.
Madde 28. Muvazzaf askerlik görevini yerine getirmek amacı ile askere alınan işçilere, askere gitmek
için işten ayrıldıkları tarihte son aldıkları ücretin yarısı kadar harçlık verilir. Askere giderken kıdem
tazminatını almamış olan ve muvazzaf askerliğini bitiren işçi, bitim tarihinden itibaren bir ay içinde
yeniden işe alınmak için başvurduğunda, işyerinde boş kadro varsa derhal, yoksa ilk açılacak boş
kadroyla alınır.
6
Toleyis – Sheraton İstanbul Toplu İş Sözleşmesi, M. 17) (1.1.1990-31.12.1991)
Madde 16. Boşalan maktu ücretli ve yüzdeli kadrolara atamalarda, bu göreve uygun olup, işyerinde
çalışan sendika üyelerine öncelik tanınır.
Boşalan maktu ücretli kadrolara alt kademedeki üyelere boşalan kadronun ücretine yükseltilmesi
de beraber yapılır.
Boşalan maktu ücretli ve yüzdekil kadrolara atama yapılırken öncelikle ehliyet, liyakat ve kıdem
gözönünde tutulur.
Madde 17.
İşçinin muvazzaf askerlik hizmeti dışında herhangi bir nedenle silah altına alınması halinde hizmet
akdi feshedilemez.
Askere alınan işçi bu dönemde ücretli izinli sayılır. İşçiye er maaşları hariç olmak üzere Devletçe
herhangi bir ödeme yapılmadığı takdirde bu sürelere ilişkin ücreti tam olarak, bir ödeme yapıldığı
takdirde ise, yapılan ödeme ile işyerindeki gerçek ücreti arasındaki fark işverence kendi kasasından
ödenir.
Deneme süresindeki işçiler hariç, bu madde hükmü işçinin hizmet süresine bakılmaksızın uygulanır.
Muvazzaf askerlik nedeniyle işinden ayrılan işçilerden, bu ödevin bitiminden itibaren 2 ay içinde
başvuranları işveren; başvuru tarihini izleyen 2 ay içinde eski ünvanları ile işe alır. İşverenin bu sözleşme
hükmüne uymaması halinde işçiye yasal kıdem tazminatına ek olarak ihbar önellerine ilişkin ücreti, işe
almama tazminatı olarak işverence ödenir.
Madde 33. Hastalığın devamı süresince işçinin 18 ay süre ile iş akdi feshedilemez.
Kristal-İş – T.Cam Çimento ve Toprak Sanayii İşverenleri Sendikası Toplu İş Sözleşmesi (1.1.1991-
31.12.1992)
Madde 13. Dışardan işçi almak gerektiğinde, işyerinde çalışan işçilerin eş ve çocukları ile daha önce
tensikat sebebiyle çıkarılmış işçilerin işe alınmasına öncelik verilecektir.
Madde 14. Yasada belirtilen sürekli işlerde, geçici işçi ve müteahhit firma çalıştırılamaz. Belirli süreli
tevsi, montaj ve fırın tamiri işlerinde belirli süreli hizmet akdi ile çalıştırılan işçilerle, süreksiz işlerde
çalıştırılan geçici işçiler hakkında bu toplu iş sözleşmesi uygulanmaz. Şu kadar ki, daimi işlerde 1 aydan
fazla geçici işçi çalıştırılamaz.
Çimse-iş – Çitosan Toplu İş Sözleşmesi (1.1.1990-31.12.1991)
Madde 17. İşe almalarda, işyerinden emeklilik, maluliyet ve ölüm nedeniyle ayrılanlar ile halen
çalışan işçilerin eş ve çocuklarına öncelik tanınır.
TÜMTİS – NAK-İŞ Toplu İş Sözleşmesi (1.5.1991-28.2.1993)
Madde 10 – Deneme Süresi
Bu Toplu İş Sözleşmesi kapsamına giren işyerlerinde deneme süresi bir aydır.
Madde 14. Hastalık Halinde Akdin Devamı. İşçinin iş akdi hastalığı sebebiyle bir yıl müddetle
feshedilemez. S.K.K.ca çalışamaz raporu verildiği takdirde, işçinin tüm yasal hakları işverence ödenmek
suretiyle feshedilebilir.
İşçinin işverenin işini yaptığı sırada geçirdiği iş kazası veya hastalık nedeni ile kısmen malul olarak
asıl işini göremeyecek duruma düşmesi halinde kendisine maluliyeti ile ilgili uygun bir görev verilir.
Askere Alınan İşçiler: Muvazzaf askerlik hizmetini yapıp dönenlerden üç ay içinde müracaat ettikleri
takdirde vasıflarına uygun boş yer varsa, işe tercihli olarak alınacaklardır. İhtiyat askerlik hizmeti için
askere alınanlara en çok 4 aya kadar ücretleri işverence ödenecektir.
Ağaç-İş – Yonsan Toplu İş Sözleşmesi (1.9.1991-31.8.1993)
İşveren kendi işyerinde iş kazası sonucu sakatlanarak eski işinde çalışamayacak duruma gelen fakat
başka bir işte çalışabileceği doktor raporuyla tevsik edilen işçiyi eski durumu ile mütenasip yapabileceği
başka bir işe nakleder.
7
BASİSEN – Yapı ve Kredi Bankası Toplu İş Sözleşmesi (1.4.1991-31.3.1993)
Madde 16. Maluliyet nedeniyle Bankadan ayrılanlardan, sağlık kurulu raporu ile yeniden çalışabilir
duruma geldiği belgelenen işçiler, işe alınmalarını istedikleri takdirde, müracaatlarından itibaren en geç
2 ay içinde eski işine veya eski işine uygun diğer bir işe daha önce çalıştığı işyerinde veya ikametgahına
yakın diğer bir işyerinde işe alınırlar.
Dok Gemi-İş – Erkal Uluslararası Nakliyat Toplu İş Sözleşmesi (15.4.1990-14.4.1992)
Madde 17. İş Kanununun 13. Ve 17. maddeleri gereğince hizmet akdi fesh edilecek sendika üyesi
işçiler hakkında, hizmet akitlerinin son bulması kararı için sendikanın görüşü alınır. Ancak sendikanın
müsbet veya menfi mütalaası neticesinde iş akdi fesh olunan üye için cezai şart uygulanmaz. Aksi
takdirde işçiye kıdem tazminatından ayrı olarak kıdem tazminatı miktarınca işsizlik ödeneği ödenir.
Tarım-İş – Tarım Bakanlığı Taşra Teşkilatı Toplu İş Sözleşmesi (1.1.1990-31.12.1991)
Madde 19. Bir önceki mevsimde işyerinde çalışan mevsimlik işçiler, yeni iş mevsimi açıldığında işe
başlama tarihinden en az 15 gün önceden PTT kanalı ve taahhütlü mektupla işe davet edilirler.
Süresinde işe gelmeyen mevsimlik işçiler iş akitlerini kendileri feshetmiş sayılırlar ve geçmiş hizmetleri
için işverenden hiçbir hak talebinde bulunamazlar. Yeni iş mevsiminin açılmasına rağmen işe davet
edilmeyen ve işe davet edildikleri halde iş verilmeyen mevsimlik işçilerin iş akidleri işverence
feshedilmiş sayılır ve bu durumda işçilerin her türlü yasal hakları ve tazminatları işverence işçilere
ödenir. Ancak, işyerine davet edilecek mevsimlik işçi sayısı 25’den fazla ise, bu işçilerin işe davetleri
işyerleri ilan tahtalarında, davet edilecek işçilerin isimleri, işe başlama tarihinden en az 15 gün önce
olmak üzere işe başlama tarihleri, işe başlayacakları işyerleri, başvurma yerleri belirtilmek suretiyle
ilanen yapılır. Bu ilanların birer sureti altları işveren vekillerince imzalanarak ve işçinin işe başlayıp
başlamadığı hakkında not düşerek işçinin şahsi dosyasında saklanır.
Kaynak: TEKGIDA İŞ SENDİKA AKADEMİSİ