Motokuryelik e-ticaretin artmasıyla gittikçe daha yaygın bir meslek haline gelirken işkolunda yaşanan iş cinayetleri de günden güne çoğalıyor. 2024 yılında 6’sı çocuk 63 motokurye çalışırken yaşamını yitirdi.
Git gide yaygınlaşan bir meslek haline gelen motokuryelik uzun ve esnek çalışma saatleri ile güvencesiz çalışma ortamı iş kazası ve iş cinayetlerinin artmasına yol açıyor. Kurye Hakları Derneği’nin yayımladığı 2024 Motokurye Ölümleri Raporu’na göre 2024 yılında 6’sı çocuk en az 63 motokurye çalışırken hayatını kaybetti. İş cinayetlerinde yaşamını yitiren kuryelerin yaklaşık yüzde 54’ü 19 ila 24 yaş arasındaydı. Bunun yanı sıra 16-18 yaş arasında 6 çocuk ve 51-64 yaş arasında 6 yurttaş da motokurye olarak çalışırken yaşamını yitirdi.
Çalışırken hayatını kaybeden 6 çocuğa ilişkin yapılan değerlendirmede “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın çocukların çalışabileceği iş kollarına ilişkin tanımlamalarına bakıldığında, çocukların taşımacılık sektöründe çalışabileceğine ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak 16 yaşını dolduran kişiler, A1 sınıfı motosiklet ehliyeti alabilmektedirler. A1 ehliyet ile ya da mahalle arası işletmelerde çocukların kayıtsız bir şekilde çalıştığı da gözlemlenmektedir” ifadeleri yer aldı. Çocuk motokuryelere ilişkin çocuk haklarını temel alan bir düzenleme yapılması gerektiğinin altı çizildi.
YARATILAN SAHTE İMAJ ÖLÜMLERİ ARTIRIYOR
Raporda, ölümlerin yarısından fazlasının 19 ila 24 yaş arası gençlerden oluşmasında, derinleşen ekonomik kriz ve artan işsizlik ortamında gençlerin motokuryeliğe özendirilmesinin etkili olduğu vurgulandı: “Artan enflasyon, geçim şartlarının her geçen gün zorlaşması ve asgari ücretin giderek daha yetersiz kalmasının yanında gençler için iş imkânlarının kısıtlılığı, birçok genci kuryeliğe itmektedir. Ayrıca ‘ayda 120-150 bin TL kazanma imkanı’, ‘kendi işinin patronu ol’, ‘çalıştığın kadar kazan’ gibi gençleri hedef alan şirketlerin para ile yaptırdığı ‘influencer’ reklamları ve basının ‘bankacılardan 4 kat fazla kazanıyorlar’, ‘motokuryeler beyaz yakalıları solladı” gibi haber görünümlü manipülasyonlar ile özellikle bu yaş aralığını sektöre yönlendirmektedir.” Aynı zamanda 19-24 yaş aralığındaki geçlerin üniversite çağında olduğu, dolayısıyla okurken çalışmak ve çalışırken okumayı bırakmak zorunda kalan gençlere de işaret ettiği ortaya kondu. İş cinayetlerinin en çok yaşandığı il ise 19 ölüm ile İstanbul oldu. İstanbul’u 4’er iş cinayetiyle Ankara, İzmir ve Kocaeli takip etti. İş cinayetleri 81 ilin 26’sında yaşandı. Diğer verilerin bazıları ise şu şekilde:
• 63 iş cinayetinin 41’i restoran kuryesi, 14’ü esnaf-kurye, 8’i ise evrak kuryesi olarak çalışıyordu.
• Motokuryelerin en çok hayatını kaybettiği aylar 8’er cinayetle Ocak ve Ağustos oldu. Bu ayları 7 iş cinayetiyle Eylül takip etti.
• Trendyol, Yemek Sepeti gibi platform şirketlerinde çalışırken yaşamını yitiren kuryeler, motokurye iş cinayetlerinin yüzde 27’sini oluşturdu.
∗∗∗
ÇOK TEHLİKELİ MESLEKLER SINIFINA DAHİL EDİLMELİ
Kurye Hakları Derneği, raporun sonunda motokurye işkolundaki iş cinayetlerinin önüne geçmeye yönelik çeşitli öneriler sıraladı. Öncelikli taleplerinin motokuryeliğin, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından “çok tehlikeli meslekler” sınıfına dâhil edilmesi olduğunun altını çizerken diğer önerilerin bir kısmın ise şu şekilde sıralandı:
• Kuryelerin çalıma koşulları denetlenmeli
• Mesleki yeterlilik ve güvenli sürücü belgesi olmayan kuryeler çalıştırılmamalı
• Yolların ve trafiğin motosiklet sürücülerine uygun hale getirilmeli
• Yol kenarındaki bariyerler “motorcu dostu bariyerler” haline getirilmeli
• Şirketler ve işletmeler, kuryelere insanca yaşayabilecekleri bir ücret vermeli ve prim, bonus, ‘alevli saatler’ gibi işçi güvenliğini tehlikeye atan yöntemlerden vazgeçmeli
• Kuryeleri olumsuz hava koşullarında siparişe çıkmaya zorlayan patronların baskısına karşı, kuryelerin 6331 Sayılı İşçi Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 13. Maddesindeki ciddi ve tehlikeli durumlarda “çalımaktan kaçınma hakkı”nı kullanılabilmesi güvence altına alınmalı.
Kaynak: Birgün