KIDEM TAZMİNATININ FON’A DEVRİYLE HANGİ HAK KAYIPLARI YAŞANACAK?

İşçi sınıfının onyıllar süren mücadelesi sonucunda bugünkü durumuna getirdiği önemli kazanımlarından biri olan Kıdem Tazminatı hakkı tehdit altında!

Kıdem Tazminatı; nedensiz işçi çıkarılmasını önlemek, yıpranması karşılığı işçiye bir bedel ödemek ve işsiz kaldığı dönemde ailesinin aç kalmasını önlemek, çok düşük olan işsizlik maaşını tamamlama amaçlarına hizmet eden bir düzenlemedir.

Kıdem tazminatı, 1936 tarihli 3008 sayılı Kanun ile kazanılmış en temel işçi hakkıdır.

Kıdem tazminatı, işçinin karşılığını çalışarak işverene ödediği ertelenmiş bir ücrettir. Ücretten farkı, ödemenin yasada belirtilen koşullara bağlanmış olmasıdır.

Kıdem Tazminatı, işçilerin elinde kalan, koruyabildiği son kazanımlardan biridir.

Hükümet ve işverenler, işçilerin bu önemli kazanımını elinden almak istemektedir. Önemi ve bu nedenle doğuracağı tepkiler düşünülerek hemen kaldırılamadığı için önce kamuoyu hazırlanmaya, “Fon” adı altında tartıştırılarak ortam hazırlanmaya çalışılmaktadır. Adeta su yavaş yavaş ısıtılıp işçilerin tepkileri yumuşatılmaya, sendikalar uyuşturulmaya çalışılmaktadır.

kidemtazminati

Tepkiler üzerine rafa kaldırılan ‘Kıdem Tazminatında Fon Sistemi’ yeniden gündemde! Emekçilerin zorlu mücadelelerle elde ettiği bu hakkı, “Çalışanların yüzde 82’sinin kıdem tazminatı hakkından yoksun oldukları” gerekçesiyle Fon’a devredilerek gasp edilmek isteniyor. 

Peki, Kıdem Tazminatı nedir ve nasıl uygulanmaktadır? Kıdem Tazminatının Fon’a devri ile ne tür hak kayıpları yaşanacaktır? İşte Kıdem Tazminatı ile ilgili bilinmesi gerekenler…

KIDEM TAZMİNATI NEDİR?

Kıdem tazminatı, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde gösterilen sebeplerle en az bir yıllık çalışması olan işçiye ödenir.  

 1475 Sayılı İş Kanunu’nun halen yürürlükte bulunan 14. Maddesine göre bir işçinin kıdem tazminatını hak edebilmesi İçin;

1-    En az 1 yıllık kıdeminin olması (aynı işyerinde ya da aynı işverene bağlı işyerlerinde çalışmış olması) gerekir,
2-     İşçinin kendi isteği ile işten çıkmamış olması gerekir,
3-    Ahlak ve İyi niyet Kurallarına uymayan davranışlar nedeniyle, yani işveren tarafından haklı nedenle çıkarılmamış olması gerekir,
4-    Muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle işten ayrılmak zorunda kalan erkek işçi kıdem tazminatını alabilir,
5-    4857 sayılı İş Kanununun 24. maddesinde belirtilen haklı nedenlere dayanarak iş sözleşmesini derhal fesheden işçi kıdem tazminatını alabilir,
6-    Emeklilik şartlarını yerine getirmiş olup emeklilik başvurusunda bulunan işçi kıdem tazminatına hak kazanır,
7-    Çalışırken evlenen kadın işçi evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilir.
8-    İşçinin ölmesi halinde kanuni mirasçılarına kıdem tazminatı ödenir.
9-    Emeklilik için yaş şartı dışında prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresini doldurmuş olup yaşını bekleyen işçiler kıdem tazminatı alabilir.
10-Fazla mesai, ücrette indirim, ücretsiz izin gibi uygulamalar işçinin rızası ile mümkündür. İşçinin bu uygulamalara izin vermemesi sebebiyle iş sözleşmesi feshedilirse kıdem tazminatı hakkı doğar.

 KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR?

İşçi günlük, haftalık, aylık, saat ücreti alıyorsa: İşçiye ödenecek kıdem tazminatı çalıştığı her bir yıl için son 30 günlük brüt ücreti tutarındadır. Toplu İş Sözleşmesi ile bu süre arttırılabilir. Ancak kıdem tazminatında tavan sınırlaması vardır ve kıdem tazminatı tavanı her yıl ilan edilir. Tavanı aşan kısım dikkate alınmaz. Kıdem tazminatından damga vergisi dışında başka bir kesintisi yapılamaz. Kıdem tazminatı hesabında aylık ücret dışında ek ücretler de dikkate alınır. Süreklilik arz eden ve para veya para ile ölçülebilen ek ödemeler Kıdem Tazminatı hesabına dâhil edilir.

kidem_tazminati_11Kıdem tazminatı hesabında dikkate alınması gereken ücret eki niteliğindeki ödemeler şunlardır:

• İkramiye (sürekli olmalıdır)
• Primler (sürekli olmalıdır)
• Yemek ücreti (ücret olarak ödenmeyip işyerinde yemek verilmesi biçiminde de olabilir)
• Yakacak yardımı
• Erzak yardımı
• Eğitim yardımı
• Yol, ulaşım yardımı
• Giyim yardımı
• Çocuk yardımı
• Ve para yada para ile ölçülebilen diğer sürekli yardımlar.

KIDEM TAZMINATI HAKKI YASAL DEĞİŞİKLER İLE KURULACAK BİR FON’A DEVREDİLEREK GASP EDİLMEK İSTENMEKTEDİR.

KIDEM TAZMİNATI FON’A DEVREDİLİRSE NE OLACAK?

Hükümetin geri çekmek zorunda kaldığı ama yasalaştırmak için fırsat kolladığı taslağa göre; İşverenler tıpkı İşsizlik Sigortası, SGK primi gibi, oluşturulan Fon’a kıdem tazminatı için belli bir oranda prim ödeyecek. İşçinin kıdem tazminatını bundan böyle işveren değil, Fon ödeyecek. Ve kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğü kalmayan işveren istediği zaman işçi çıkarmaya başlayacaktır.

Fonun yönetimi tamamen hükümetin elinde olacak, fonların nasıl değerlendirileceği, dolayısıyla fonun akıbeti belirsiz olacaktır. Fon’da biriken kıdem tazminatından yararlanmak ise çok ağır koşullara bağlanmak istenmektedir.

Kıdem tazminatı için artık 1 yıllık hizmet yetmeyecek, en az 10 yıl çalışmak gerekecek. 10′uncu yılda da tazminatın tamamı değil, bir kısmı alınabilecek.

İşçi tazminatının tamamını almak için emekliliğe hak kazanıncaya kadar beklemek zorunda kalacak. Halen bir yıl için 30 gün üzerinden kıdem tazminatı tutarı yarıya düşürülecek.

Bir işçinin kıdem tazminatını alabilmesi süre şartına bağlanacak. Yani, kıdem tazminatını alabilmesi için 15 yıllık çalışma süresini doldurması ve en az 3600 prim gününe sahip olması gerekecektir.

FON UYGULAMASI GELİRSE EN AZ 14 HAK KAYBI YAŞANACAKTIR. İŞTE BU HAK KAYIPLARI:

Kıdem Tazminatının Fon’u planında yer alan 15 yıllık çalışma süresi ile 3600 prim gününü doldurma koşulu nedeniyle:

1-Askere gidenler kıdem tazminatı alamayacak.
2-Evlenen kadın işçi, bir yıl içinde işinden ayrılırsa tazminat alamayacak.
3-İşyerinde bir yıllık kıdemi olan işçi işten çıkarılırsa tazminat ödenmeyecek.
4-Prim gün ve çalışma süresi koşulu nedeniyle işçi haklı bir nedenle işten ayrılsa (geçerli sağlık nedeni, işverenin tacizi, kötü muamelesi gibi) dahi tazminat alamayacak. Ayrıca işçinin iş koşullarındaki değişikliği kabul etmemesi, ücretinin ödenmemesi halinde işi bırakması gibi nedenlerle işten çıkarılması halinde de tazminat alamayacak.
5-Hak etme koşulu gerçekleşinceye kadar parası Fon’da hapis kalacak. Belki de kıdem tazminatını almaya ömrü yetmeyecek.
6-Kıdem tazminatı miktarı azalacak, şimdi her bir yıllık kıdem karşılığı 30 günlük brüt ücret tutarı olan kıdem tazminatı, 14 günlük ücrete düşürülecek. Yani kıdem tazminatı miktarı şu anda aylık % 8,3 iken Fon’a devredilmesinden sonra % 3,8’e düşecek. Artık işçi, son aldığı ücret üzerinden değil, fona yatırılan prim miktarının yıllık ortalaması üzerinden tazminat alacak.
7-İşveren, ücret ya da ücret benzeri, ikramiye vs. ödemeleri zamanında yapmazsa, işçi ya duruma katlanacak yada katlanmak istemeyip işten çıkarsa, kıdem tazminatı alamayacak. Yani işverenin ücret ödememesi bir anlamda cezasız kalacak. İşverenler istediği zaman, istediği şekilde iş şartlarını değiştirebilecek, işçiye ya kabul et ya da işten çık diyebilecek.
8-Emeklilikte yaş şartını beklemek için işten ayrılan işçi tazminat alamayacak.
9- İşten çıkarılma kolaylaştığı için sendikalaşma büyük darbe yiyecek.
10- Esnek ve güvencesiz çalışmaya karşı direnç azalacak. Tazminatın caydırıcı özelliği kaybolacak.
11- Tazminattaki faiz ödemesi ortadan kalkacak.
12- Fon yönetiminde işçi eşit oyla temsil edilmeyecek.
13- İşsiz kaldığı dönemde aldığı kıdem tazminatı bir anlamda işçinin geçim güvencesidir. Ancak fona devredildiğinde bu geçim güvencesinden mahrum kalacak. İşçi, ailesiyle birlikte açlığa, işsizliğe mahkûm olacak. Çok düşük olduğu için yetmeyen işsizlik ödeneği, kıdem tazminatından mahrum kalan işçi ve ailesinin hiçbir ihtiyacını karşılamaya yetmeyecek.
14– Getirilmek istenen düzenleme ile fondan 15 yıl sonra parasını alabilecek asgari ücretli bir işçinin uğradığı zarar en az 7.500 lira olacaktır. Ücreti daha yüksek olan işçilerin uğradığı zarar ise çok daha fazla olacak.

kidem_2 (1)KIDEM TAZMİNATI VE EMEKÇİLERİN TUTUMU

İlk kez 1936 yılında kabul edilen ve 3008 sayılı iş kanununda yer alarak ödenmeye başlanan Kıdem Tazminatı, her kuşaktan işçinin bir önceki kuşağın elde ettiği hakları geliştirmesiyle bu güne kadar gelmiş, yıllar süren bir mücadele sonucunda elde edilmiştir.

İktidarda 4. dönemine giren AKP Hükümetinin ‘Orta Vadeli Programı’nda özel istihdam büroları, işsizlik sigortasının yeniden düzenlenmesinin yanı sıra kıdem tazminatının yeniden düzenlenmesi de yer almaktadır. Dolayısıyla hükümet yetkilileri, konuyu sık sık gündeme getirerek işçi sınıfını planlanan bu değişikliğe alıştırmak istemektedirler.

Biz işçilere düşen görev, Kıdem tazminatı üzerinde planlanan tüm hak gasplarına karşı durmak, gelecek kuşaklara kıdem tazminatı hakkımızı koruyarak, hatta geliştirerek bırakmak için; sendika, konfederasyon, sendikalı-sendikasız işçi ayrımı gözetmeden ortak mücadeleyi örgütlemektir.

TÜMTİS BASIN BÜROSU